ಕಳೆದ ಕೆಲವು ವಾರಗಳಿಂದ ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆ ತಮ್ಮ ವಿವಾದಿತ ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಚೀನಾದ ಸೇನೆಯೊಂದಿಗೆ ಮುಖಾಮುಖಿಯಾಗಿ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯ ಉಂಟಾಗಿತ್ತು,ಭಾರತ ಈಗ ತನ್ನ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ನೆರಯ ದಾಯಾದಿ ನೇಪಾಳ ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಕಾಲುಕೆರೆದು ನಿಂತಿದ್ದಾನೆ. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಭಾರತ ಎಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಚೀನಾ, ಪಾಕಿಸ್ಥಾನ ಹಾಗೂ ನೇಪಾಳಗಳೊಡನೆ ಗಡಿ ಸಂಘರ್ಶ ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ.
ಕಲಾಪಾನಿ ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗುವ ಹಿಮಾಲಯನ್ ರಸ್ತೆ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಉದ್ಘಾಟಿಸುವುದಾಗಿ ನವದೆಹಲಿ ಘೋಷಿಸಿದ ನಂತರ ಭಾರತ-ನೇಪಾಳ ಗಡಿ ವಿವಾದ ಸ್ಪೋಟಗೊಂಡಿತು.
ಭೌಗೋಳಿಕ ಪ್ರದೇಶದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ನಿಖರತೆಯ ಕುರಿತಾದ ಈ ಯುದ್ಧವು ಕಳೆದ ಎರಡು ದಶಕಗಳಿಂದ ಎರಡು ನೆರೆಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವೆ ಹುದುಗಿದೆ. ನೇಪಾಳ-ಭಾರತ ಮತ್ತು ಚೀನಾ (ಟಿಬೆಟ್) ನಡುವಿನ ಕಲಾಪಣಿ-ಲಿಂಪಿಯಾಧುರಾ-ಲಿಪುಲೆಖ್ ಟ್ರಿಜಂಕ್ಷನ್ ವಿವಾದದ ಮೂಲ. ಕಾಳಿ ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿರುವ ಕಲಾಪಾನಿ ಪ್ರದೇಶವು ಭಾರತದ ಉತ್ತರಾಖಂಡದ ಪೂರ್ವ ಗಡಿಯಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ನೇಪಾಳದ ಸುದುರ್‌ಪಾಶ್ಚಿಮ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದೆ.
ಕಾಲಾಪಾನಿ ಪ್ರದೇಶವು ಉತ್ತರಾಖಂಡದ ಪಿಥೋರಗಢ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಭಾರತ ಹೇಳಿಕೊಂಡರೆ, ನೇಪಾಳ ತನ್ನ ಧಾರ್ಚುಲಾ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಭಾಗವೆಂದು ನಂಬಿದೆ. ಈ ವರ್ಷದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಉತ್ತರಾಖಂಡವನ್ನು ಲಿಪುಲೆಖ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ 80 ಕಿ.ಮೀ ರಸ್ತೆಯನ್ನು ತೆರೆದಾಗ ವಿವಾದಿತ ಮುನ್ನಲೆಗೆ ಬಂದಿದೆ.
ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳಕ್ಕೆಗಡಿ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಹಿನ್ನಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಎರಡೂ ಕಡೆಯವರು ಹೆಚ್ಚು ನಿಖರವೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವ ಕಾರ್ಟೊಗ್ರಾಫಿಕ್ ಸಾಕ್ಷ್ಯಗಳ ಐತಿಹಾಸಿಕತೆಯ ಕುರಿತಾದ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಬಿದ್ದಿರುವುದರಿಂದ ಈ ವಿಷಯದ ಇತ್ಯರ್ಥ ಜಟಿಲವಾಗಿದೆ. 19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷರು ಭಾರತವನ್ನು ಆಳಿದರು ಮತ್ತು ನೇಪಾಳವು ರಾಜ ಪೃಥ್ವಿ ನಾರಾಯಣ್ ಷಾ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟ ಸಣ್ಣ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವಾಗಿತ್ತು.
ಬ್ರಿಟಿಷ್-ನೇಪಾಳಿ ಸಂಬಂಧಗಳು
ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಜಾನ್ ವೆಲ್ಪ್ಟನ್ ತಮ್ಮ ಸಮಗ್ರ ಕೃತಿ 'ನೇಪಾಳದ ಇತಿಹಾಸ' ದಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ: “ಆಧುನಿಕ ನೇಪಾಳದ ಇತಿಹಾಸದೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಬಲವಾಗಿ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುವ ಏಕೈಕ ಚಿತ್ರ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ರಾಜ ಪೃಥ್ವಿ ನಾರಾಯಣ್ ಷಾ ಅವರು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಸಜ್ಜಾಗಿರುವುದಾಗಿದೆ, ” ಗೂರ್ಖಾಗಳಲ್ಲಿ ಷಾ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಆಡಳಿತಗಾರನೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ, ಅವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ 18 ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ನೇಪಾಳವನ್ನು ಏಕೀಕರಿಸಲಾಯಿತು ಅವರ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಂ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಉತ್ತರಾಖಂಡದ ಗರ್ವಾಲ್ ಮತ್ತು ಕುಮಾವೂನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಒಳಪಟ್ಟಿದವು .
18 ನೇ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರಭಾಗದಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿ (ಇಐಸಿ) ಸಹ ಉಪಖಂಡದಲ್ಲಿ ಅಸಾಧಾರಣ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಮದ್ರಾಸ್, ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಮತ್ತು ಬಾಂಬೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮುಖ್ಯ ನೆಲೆಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಿತು. 19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದ ವೇಳೆಗೆ, ಇಐಸಿ ತನ್ನ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ಬ್ರಿಟೀಷರ ಟಿಬೆಟ್‌ನೊಂದಿಗಿನ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಗೆ ನೇಪಾಳೀಯರು ಅಡ್ಡಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ.
ನವೆಂಬರ್ 1, 1814 ರಂದು ಬ್ರಿಟಿಷರು ನೇಪಾಳದ ವಿರುದ್ಧ ಯುದ್ಧ ಘೋಷಿಸಿದರು. ಮುಂದಿನ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಯುದ್ಧವು ಮುಂದುವರಿಯಿತು, 1815 ರಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಜನರಲ್ ಸರ್ ಡೇವಿಡ್ ಒಕ್ಟರ್ಲೋನಿ ಗರ್ವಾಲ್ ಮತ್ತು ಕುಮಾವೂನ್ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ವಶಕ್ಕೆ ಪಡೆದರು. ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ, ಸುಗಾಲಿ ಒಪ್ಪಂದ ಎರ್ಪಟ್ಟಿತು ಇದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಯುದ್ಧವು ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಈ ಒಪ್ಪಂದವು ನೇಪಾಳದ ಗಡಿಗಳನ್ನು ಭಾರತದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಿತು,ಈ ಒಪ್ಪಂದವು “ನೇಪಾಳವು ತನ್ನ ಇಂದಿನ ಗಡಿಯ ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟು ಶರಣಾಯಿತು ಮತ್ತು ಕಠ್ಮಂಡುವಿನಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯನ್ನು ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು”.
ಒಪ್ಪಂದದ ಪರಿಣಾಮ, ಕಾಳಿ ನದಿ ನೇಪಾಳದ ಪಶ್ಚಿಮ ಗಡಿಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾಯಿತು. ಹೀಗಿದ್ದರು, ಕಾಳಿ ನದಿಯ ನಿಖರವಾದ ಸ್ಥಳ ಯಾವುದು ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಒಮ್ಮತವಿಲ್ಲ, ಕಲಾಪಾನಿ-ಲಿಂಪಿಯಾಧುರಾ-ಲಿಪುಲೆಖ್ ಅವರನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಭೂಮಿ ಇಂದಿನ ಭಾರತದ ಅಥವಾ ನೇಪಾಳದ ಭಾಗವೇ ಎಂಬುದೇ ವಿವಾದದ ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದುವಾಗಿದೆ.
ಕಲಾಪಾನಿ ಪ್ರದೇಶದ ವಿವಾದವನ್ನು ನೇಪಾಳ ಸರ್ಕಾರವು 1998 ರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಮೊದಲು ಎತ್ತಿತು. 1962 ರ ಚೀನಾ-ಭಾರತೀಯ ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಮಿಲಿಟರಿ ಘಟಕಗಳು ಕಲಾಪಾನಿ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಾಗಲೂ, ನೇಪಾಳ ಆಕ್ಷೇಪ ಎತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. "ನೇಪಾಳವು ಕಲಾಪಾನಿ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು 1961 ರಿಂದ 1997 ರವರೆಗೆ ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಿದತ್ತು, ಆದರೆ ದೇಶೀಯ ರಾಜಕೀಯ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾಗಿ ಇದು 1998 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ-ನೇಪಾಳದ ನಡುವೆ ವಿವಾದವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟಿತು.
ಸುಗಾಲಿ ಒಪ್ಪಂದದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಧರಿಸಿದಂತೆ ಗಡಿಯೊಂದಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವಂತೆ ದೇಶದ ಪಶ್ಚಿಮ ಗಡಿಯನ್ನು ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ 5.5 ಕಿ.ಮೀ ದೂರಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಬೇಕೆಂದು ನೇಪಾಳ ಸರ್ಕಾರ ವಾದಿಸಿತು.
ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಭಾರತದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು 1830 ರ ದಶಕದ ಹಿಂದಿನ ಆದಾಯದ ದಾಖಲೆಗಳು ಕಲಾಪಣಿ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಪಿಥೋರಗಢದ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸಿದರು.
ದಕ್ಷಿಣ ನೇಪಾಳದಲ್ಲಿರುವ ಕಲಾಪಣಿ ಮತ್ತು ಸುಸ್ತಾ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ 1,751 ಕಿ.ಮೀ ಉದ್ದದ ನೇಪಾಳ-ಭಾರತ ಗಡಿಯನ್ನು ಜಂಟಿ ಗಡಿ ಸಮಿತಿಯ ಮೂಲಕ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ.
